Hoe oorlogen beginnen

Acht oorlogen passeren de revue in dit nieuwe boek van de eminente Britse historicus A.J.P. Taylor. Zes daarvan waren grote oorlogen die na de Franse Revolutie (1789) in Europa werden uitgevochten. De zevende, de Tweede Wereldoorlog, werd over de hele aardbol gestreden. De achtste, de koude oorlog, was een groot conflict dat veel karakteristieken van een oorlog had zonder feitelijk tot een oorlog te leiden. Hoe begonnen ze? Een aantal had een lange voorgeschiedenis, andere werden veroorzaakt door de grootse ambities van één man, aan het begin van de periode was dat Napoleon I, aan het eind Hitler. Publieke opinie, geheime diplomatie, overdreven chauvinisme, wapenfabrikanten, zelfs historici zijn niet aan de censuur ontsnapt.
Vaak echter, constateert Taylor, hebben de eigenlijke oorlogsverklaringen weinig uitstaande met de dieperliggende oorzaak. Oorlogen zijn in feite vaker uit angst ontstaan dan uit veroveringsdrang. Elke grote mogendheid wantrouwt elke waarschijnlijke of zelfs onwaarschijnlijke rivaal. Wat de een beschouwt als defensieve maatregelen, zal de ander altijd opvatten als agressieve oorlogsvoorbereiding.
‘Met de komst van de kernwapens is het machtsevenwicht vervangen door het afschrikkingsevenwicht’, schrijft Taylor. ‘Dit betekent alleen maar dat de kansen op een oorlog kleiner zijn geworden en niet dat ze er niet meer zijn.
Vroeger was afschrikking in negen van de tien gevallen effectief. Nu misschien in negenennegentig van de honderd. Maar als we op de ervaringen uit het verleden mogen afgaan, zal de honderdste keer zeker komen.’